De moraal van AI

Ik ben een tijdje stil geweest op mijn blog, maar ik heb weer iets om over te schrijven, waar ik als schrijver mee bezig ben: AI, of Artificiële Intelligentie.

In dit blog wil ik even enkele dingen op een rijtje zetten, die in mijn ogen spelen in de opkomst van deze nieuwe technologie.

Wettelijk hiaat

Een docente recht leerde me ooit dat de wet altijd achterop hinkt op de realiteit. Hij komt er omdat er een gegeven is van maatschappelijk ongewenst gedrag en de nood om dit te corrigeren.

Een voorbeeld: we weten in de grond allemaal dat het verkeerd is om iemand te vermoorden. Helaas gebeurt het toch, dus hebben we wetten die het verbieden en straffen voorzien voor de daders.

Nu hebben we een nieuwe technologie die de copyrightwetgeving uitdaagt. Veel artiesten tonen maar al te graag hun portfolio online om klanten te lokken. Op deze plaatjes rust dus copyright. De betrokken artiest is de eigenaar van het werk en je mag het niet zomaar gebruiken zonder zijn of haar toestemming.

Het copyright probleem

We worden geacht de wet te kennen, maar tegenwoordig is het zo gemakkelijk om plaatjes met de rechtermuisklik van het internet te halen, dat we volgens mij allemaal wel eens een copyright schending hebben gemaakt. Je zoekt een leuk plaatje voor iets en voor je het weet, steel je mogelijk iemands werk, omdat je er geen erg in had om "rechtenvrije" afbeeldingen te zoeken.

Nu zijn er dus nieuwe technologieën die het internet afspeuren naar plaatjes, net als jij, ze verzamelen en er nieuwe plaatjes mee genereren.

Ook teksten worden gebruikt om AI dingen aan te "leren". ChatGPT kan al in beperkte mate teksten schrijven.

De nieuwe technologie gaat dus plaatjes en teksten van het internet plukken en gebruiken om nieuw werk te genereren en doet hierbij mogelijk aan copyright schendingen.

Het probleem is echter dat onze wetten tot nu toe enkel toepasselijk zijn op mensen. Dus mensen die werk van anderen stelen, zijn strafbaar, maar machines zijn geen mensen. Ook kan enkel wat door mensen is gecreëerd beschermd worden door copyright.

Wat betekent het als een plaatje niet door copyright is beschermd? Dat betekent dat het een rechtenvrije afbeelding is. Dan mag iedereen het gebruiken, ook voor commerciële doelen.

Er zijn AI-programma's die er wel limieten op leggen. Zo mag je door Midjourney gegenereerde afbeeldingen enkel commercieel gebruiken, als je bij hen een betalend abonnement hebt.

Het blijft echter onduidelijk waar het geld dat je betaalt aan firma's als Midjourney aan besteed wordt, buiten aan de medewerkers van het bedrijf zelf.

De alles gratis politiek

We zitten dus met een hiaat in de wet en daar wordt gretig gebruik van gemaakt. AI geeft de kans op gratis rechtenvrij materiaal. Hollywood springt al op de kar. Jaarlijks moet de filmindustrie miljoenen ophoesten aan copyright voor hun rekwisieten die ik beeld komen. Om deze kost te ontlopen, gebruiken ze tegenwoordig AI, omdat dit dus niet door mensen is gemaakt. Er worden al hele legers figuranten op deze manier vervangen.

Elk bedrijf wil in de grond zoveel mogelijk winst maken met zo weinig mogelijk investering. Dat is gewoon de basis van de economie. Dat ontkennen is gewoon zinloos. AI speelt ergens op die trend in.

Er komen nu dus ethische kwesties naar boven: mag men het werk van iemand anders zomaar gebruiken om er iets nieuw van te maken, dat er zelfs compleet niet meer op lijkt?

Een site biedt het bijvoorbeeld aan om AI-plaatjes aan te kopen, waarbij het belooft dat er geld van naar de kunstenaars gaat, die er hun werk voor ter beschikking stellen, maar zetten er ook de voorwaarde bij dat je niets mag gebruiken dat copyright zou kunnen schenden, zeker niet commercieel.

Copyright en AI? Wel, soms krijg je dus een resultaat dat sprekend op iets bestaand lijkt dat wel onder copyright valt of waar net een logo of handtekening op staat. Dit kan dus wel gaan om iets wat door mensen is gegenereerd.

Het gaat dus over de vergoeding die kunstenaars door AI mislopen. Toch wil ik hier een kanttekening bij plaatsen. Tot nu toe heb ik nog geen enkele artiest concreet horen zeggen welk omzetverlies hij/zij leidt door AI.

Als schrijver word ik er ook me geconfronteerd dat mijn werk gratis op piratensites wordt gegooid. Zal dit mijn opzet doen dalen? Mogelijk, maar langs de andere kant zijn de mensen die alles gratis willen, ook de mensen die mijn werk sowieso mogelijk nooit zouden kopen.

Ik denk dat het met AI ook ergens zo is. Ik gebruik soms een AI om mijn personages visueel tot leven te brengen als een hulp bij het schrijven. Daar maak ik geen geheim van. Ik heb het budget niet om dat allemaal door een professionele tekenaar te laten tekenen.

En dan gaan we naar het commerciële: covers. Ik heb tot nu toe nog nooit AI gebruikt voor een cover. Zou ik het ooit doen? Ik sta in dubio na een voorval. Via Fiverr liet ik een cover maken voor een boek waar niet meteen stockfoto's voor te vinden zijn. Ik kreeg een cover die ik heel mooi vond, betaalde en kwam achteraf te weten dat het met AI was gemaakt. Het boek is nog niet uit, omdat het nog eindredactie nodig heeft, maar ik weet nu eigenlijk niet wat ik met de cover ga doen. Er is nog tijd, dus ik laat het even. Feit is dat ik ervoor heb betaald.

Ja, veel kunstenaars en grafici gebruikten het dus tegenwoordig zelf ook om werken te maken en te verkopen. Dus AI is zeker niet altijd gratis. Wil je geen reclame? Dan betaal je ook om de apps te gebruiken.

De open deur

Zoals ik al zei: elke kleuter kan de meeste plaatjes met een muisklik van het interner plukken. Hier in Antwerpen is het verboden om spullen openbaar in je auto te laten liggen, omdat dit wordt beschouwd als uitlokken van diefstal.

Nu zou ik dus toch denken dat als je werken zo waardevol zijn, je ook zou investeren om ze te beschermen tegen deze muisklikken. Niet iedereen kent dus de wet en het kan evengoed een kind zijn dat je werk steelt zonder besef dat het fout is. Je kan dan de ouders aanklagen, maar als het kind het plaatje niet kon nemen, zou het dat ook niet gedaan hebben.

Ik denk dat het dus een tweerichtingverkeer moet worden. Ja, er moet een wetgeving komen om copyright en AI te regelen. Het is anderzijds heel moeilijk om volgens mij wetten rond robots te maken. Daarom denk ik dat het de makers van de AI-programma's zijn, die zoals de ouders van het kind hun verantwoordelijkheid zullen moeten nemen.

Zo zou het mogelijk moeten zijn dat elke AI-provider zijn bronnen zou moeten kunnen meedelen. En is dat inderdaad het WWW, dan moeten mensen die hun werk daarop tentoonstellen en niet willen dat AI er gebruik van maakt, er ook hun maatregelen voor nemen, zoals bv scripts op hun site die het AI belemmeren het te nemen.

Het probleem is dat bij veel AI het soms ook heel moeilijk is om het bronmateriaal er nog in te herkennen. Ik heb met Dall E bijvoorbeeld regelmatig Angelina Jolie klonen zien passeren, met Wonder John Travolta en met Magir Henry Cavill. Deze afbeeldingen, waarin duidelijk bekende mensen te herkennen zijn, zal ik zeker nooit gebruiken en waren niet meteen de dingen die ik zocht.

Mijn mening is dat AI niet gestopt zal worden. De technologie staat te ver. De robot voor de rechter dagen, lijkt me ook onbegonnen werk, maar de mensen erachter zouden hun werkpool beter moeten organiseren, net als dat artiesten hun werk ook beter zullen moeten beveiligen. Nu is het de situatie: mijn laptop is uit mijn auto gestolen, maar hij lag open en bloot en de deur stond open. Dan nog is de diefstal fout, alleen zal een rechter van oordeel zijn dat je zelf ook geen verantwoordelijkheid voor je spullen hebt genomen.

De voordelen

Veel mensen zijn nog steeds volledig tegen AI en zijn er ook bang van, omdat het inderdaad onze wereld zal veranderen. Nog geen tweehonderd jaar geleden reden we nog met paard-en-kar, nu hebben we auto's en vliegtuigen.

Gaat AI jobs kosten? Ja, maar het zal er ook creëren. Momenteel hebben we geen letterzetters meer nodig bij de drukker, maar dat betekent niet dat er geen personeel meer nodig is om een boek te drukken. Het gaat ook sneller dan vroeger.

Moeten we kwaad zijn dat robots soms dingen overnemen? Wie wil, mag gerust in de chemicaliën gaan roeren om verf te produceren. Alleen kan een robot het sneller en zal hij er niet ziek van worden.

Ook de medische sector geniet van de vooruitgang. Hoeveel mensen leven er niet met een pacemaker, donororgaan, nierdialyse, medicatie die je in leven houdt, ...

Dus ja, ethisch kan je vragen stellen bij de vooruitgang, maar AI kan ook veel goed doen als het juist wordt gebruikt. Zo kan AI helpen bij medische beeldvorming. De diagnose is aan de dokter, maar als hij door AI in staat wordt gesteld om bijvoorbeeld bepaalde tumoren sneller te ontdekken, kan dit levens redden.

Het argument van de graficus die de AI cover voor mij maakte: het was de enige manier om binnen het budget iets te krijgen dat nergens te vinden was in stockfoto's en het helemaal zelf tekenen zou ook de deadline onmogelijk gemaakt hebben. Heb ik mogelijk te veel gevraagd? De deadline en het budget waren bespreekbaar, maar blijkbaar wilde die persoon binnen de lijntjes blijven.

Ik zie AI-afbeeldingen steeds meer bij krantenartikelen, opnieuw omwille van copyright. Toch zie ik niemand hierdoor minder de krant lezen.

De angst voor het onbekende is er inderdaad en het feit dat tot nu toe ook nog niemand de limieten van AI kent, werkt dat mee in de hand.

Conclusie

Onze wereld veranderd, onze technologie staat niet stil. Willen we mensen broodroven met AI? Volgens mij is dat de bedoeling niet, maar gebeurt het soms wel, omdat er inderdaad een groep mensen bestaat die of onwetend is of kwaadwillig of alles gratis wil. Deze mensen zijn er altijd geweest en zullen er altijd zijn. Het is dankzij hen dat we wetten hebben.

Nu hebben we een technologie die mogelijk de wet overtreedt. Ik zeg mogelijk, omdat ik geen idee heb welke bibliotheek elke AI-provider ter beschikking heeft. Er zijn die beweren een eigen te hebben met allemaal werk dat vrijwillig is ingebracht. Gezien ik geen bewijzen heb of het waar is of niet, wil ik deze mogelijkheid niet uitsluiten.

Wat kan er misgaan? Mensen kunnen dus naast rechtenvrij en vrijwillig afgestaan werk mogelijk dingen opladen die ze illegaal met de muisklik hebben bekomen, al dan niet zich van hun misdrijf bewust. Dat is de reden waarom je moet uitkijken met het werk van bijvoorbeeld Pixabay, omdat iedereen er dus kan plaatsen wat hij wil.

Als AI dus echt een eigen databank heeft, maar elke gebruiker kan er in plaatsen wat hij of zij wil, dreig dus dit probleem. Daarom denk ik dat werken aan beveiliging van copyright werken mee tot de nieuwe uitdaging behoort. Nee, waterdicht zal het nooit zijn, maar het zal mogelijk voorkomen dat mensen onbewust je plaatjes van het internet plukken.

Je kan zeggen: ja, maar er staat bij dat er copyright op rust. Mijn eerlijke ervaring als jarenlange online verkoopster is dat mensen naar de plaatjes kijken, maar niet lezen. Schrijf de afmetingen bij artikel en mensen zullen nog klagen dat het te groot of te klein is. AI kan dat ook niet zomaar vatten.

Het is dus een lange boterham geworden. Ik ben dus geen tegenstander van AI, maar ben er wel een voorstander van om de menselijke factor niet uit het oog te verliezen.

Gaan kunstenaars omzet verliezen door AI? Ik vermoed van wel, maar het kan hen ook compenseren. Er zijn er dus al die het gebruiken en er hun geld mee verdienen. Misschien moeten ze inzien dat de tijd van louter de pen en de plotter stilaan voorbij is en dat AI hun een tool bij zal geven.

Ik vrees als schrijfster niet dat ik vervangen zal worden door AI. Ik geloof wel dat het me op termijn zal helpen om bijvoorbeeld mijn taalfouten te verbeteren.